+994512060920
Kompüter texnologiyaları iki fundamental hissədən ibarətdir: proqram təminatı və aparat təminatı. Bu məqalədə diqqətimizi ikinciyə, yəni texnologiyanın toxunula bilən, fiziki tərəfinə yönəldəcəyik. Aparat təminatı və ya beynəlxalq terminologiyada Hardware, kompüter sistemlərini təşkil edən bütün mexaniki, elektron və elektrik komponentlərinin ümumi adıdır.
Terminin etimologiyası ingilis dilindəki hard (sərt, fiziki) və ware (məhsul, əşya) sözlərinin birləşməsindən yaranmışdır. Prosessordan tutmuş monitora, klaviaturadan tutmuş daxili yaddaş kartlarına qədər bütün fiziki avadanlıqlar bu kateqoriyaya aiddir. Əgər proqram təminatı rəqəmsal təlimatlar toplusudursa, aparat təminatı bu təlimatları real fizikada icra edən mexanizmdir. Bu iki sistemin qarşılıqlı inteqrasiyası olmadan müasir hesablama prosesləri mümkün deyil.
Tarixi İnkişaf və Təkamül
Hardware anlayışı ilk dəfə 1940-cı illərdə elektron hesablama maşınlarının yaranması ilə formalaşmışdır. O dövrün ilk kompüterləri (məsələn, ENIAC) nəhəng ölçülərə malik idi və minlərlə vakuum lampasından ibarət idi. Həmin dövrdə aparat təminatı üzərində dəyişiklik etmək və ya onu təkmilləşdirmək fiziki olaraq kabellərin yerini dəyişdirməyi tələb edirdi.
Yarımkeçiricilərin, tranzistorların və sonradan inteqral sxemlərin kəşfi aparat təminatı sahəsində inqilab yaratdı. Bu gün istifadə etdiyimiz mikroçiplər Moore Qanununa əsasən inkişaf edir; yəni hər iki ildən bir eyni ölçülü çipə yerləşdirilən tranzistorların sayı ikiqat artır. Bu da komponentlərin fiziki olaraq kiçilməsinə, lakin gücünün dəfələrlə artmasına səbəb olmuşdur.
Kompüterin Əsas Aparat Komponentləri
Müasir fərdi kompüter və ya server sistemi bir neçə kritik aparat hissəsinin birləşməsindən ibarətdir. Sistemin ümumi performansı bu hissələrin hər birinin gücündən və bir-biri ilə uyğunluğundan asılıdır.
1. Mərkəzi Prosessor (CPU)
Mərkəzi Prosessor kompüterin əsas hesablama mərkəzidir. Bütün riyazi hesablamalar, məntiqi əməliyyatlar və proqram təminatı əmrləri burada emal olunur. Prosessorun sürəti (Herts ilə ölçülür) və nüvə sayı kompüterin eyni anda neçə əməliyyatı yerinə yetirə biləcəyini müəyyən edir. Intel və AMD hazırda bu sahədə əsas istehsalçılardır.
2. Ana Plata (Motherboard)
Ana plata sistemin bütün komponentlərini birləşdirən əsas dövrə lövhəsidir. Prosessor, RAM, sərt disklər və digər periferik qurğular məhz bu lövhə üzərindəki yuvalara qoşulur. Ana plata aparat təminatı hissələri arasında elektrik enerjisi və məlumat axınını təmin edən yollara (bus) sahibdir. Keyfiyyətli ana plata sistemin stabil işləməsi üçün vacib şərtdir.
3. Operativ Yaddaş (RAM)
Random Access Memory və ya qısaca RAM, kompüterin müvəqqəti iş sahəsidir. Aktiv olan proqram təminatı və emal edilən verilənlər burada saxlanılır. RAM-ın həcmi nə qədər böyük olarsa, istifadəçi eyni anda donma olmadan daha çox proqramla işləyə bilər. Kompüter söndürüldükdə RAM-da olan məlumatlar silinir.
4. Daimi Yaddaş Qurğuları (SSD və HDD)
Məlumatların uzunmüddətli saxlanması üçün istifadə olunan qurğulardır. Burada iki əsas texnologiya mövcuddur:
- HDD (Hard Disk Drive): Maqnit disklər üzərində işləyən mexaniki qurğudur. Tutumu böyük olsa da, işləmə sürəti nisbətən aşağıdır.
- SSD (Solid State Drive): Hərəkətli hissələri olmayan, mikroçip əsaslı yaddaşdır. HDD-dən dəfələrlə sürətlidir və müasir kompüterlərin standartına çevrilmişdir.
5. Qrafik Prosessor (GPU)
Videokart kimi də tanınan bu qurğu, görüntülərin emalı və ekrana ötürülməsi üçün cavabdehdir. Əvvəllər sadəcə oyunlar və qrafik dizayn üçün vacib hesab edilirdisə, bu gün süni intellekt hesablamalarında və video montaj işlərində mərkəzi rol oynayır.
6. Qida Bloku (PSU)
Komponentlərin işləməsi üçün lazım olan elektrik enerjisini təmin edir. O, şəbəkədən gələn yüksək gərginlikli cərəyanı aparat təminatı hissələrinin istifadə edə biləcəyi aşağı gərginliyə çevirir və paylayır.
Aparat Təminatının Əhəmiyyəti və Seçim Kriteriyaları
İstifadəçilər çox vaxt kompüterin sürətini yalnız proqram təminatı ilə əlaqələndirirlər, lakin əslində performansın fiziki sərhədlərini hardware müəyyən edir. Güclü aparat təminatı iş proseslərinin sürətlənməsi, vaxta qənaət və daha mürəkkəb tapşırıqların həlli deməkdir.
Seçim edərkən aşağıdakı amillər nəzərə alınmalıdır:
- Təyinat: Ofis işləri üçün orta göstəricili avadanlıq kifayət edirsə, mühəndislik, dizayn və ya render işləri üçün yüksək performanslı GPU və çoxnüvəli CPU tələb olunur.
- Genişləndirmə imkanı: Gələcəkdə kompüteri gücləndirmək üçün ana platanın və qida blokunun potensialı nəzərə alınmalıdır.
- Uyğunluq: Bütün hissələrin bir-biri ilə texniki cəhətdən uyğun olması sistemin stabil işləməsi üçün vacibdir.
Nəticə
Yekun olaraq, aparat təminatı müasir informasiya texnologiyalarının fiziki bünövrəsidir. Rəqəmsal dünyada gördüyümüz hər bir innovasiya, süni intellektdən tutmuş qlobal internet şəbəkəsinə qədər, məhz bu fiziki komponentlərin inkişafı sayəsində mümkündür. Doğru aparat təminatı həllərinə investisiya etmək, əslində işin səmərəliliyinə və davamlılığına qoyulan sərmayədir.
