+994512060920
Zero Trust prinsipi sadədir: heç kimə və heç nəyə avtomatik etibar etmə. Şəbəkənin içində və ya xaricində olmaq fərq etmir – hər bir istifadəçi və cihaz sərt autentifikasiya və davamlı yoxlama ilə sistemə buraxılır.
Zero Trust nədir?
Zero Trust – ənənəvi şəbəkə təhlükəsizliyinin tam əksinə qurulmuş bir modeldir. Əgər “castle-and-moat” yanaşmasında bir dəfə VPN və ya daxili şəbəkəyə qoşulan şəxs bütün resurslara giriş əldə edirdisə, Zero Trust modelində hər giriş ayrıca yoxlanılır.
Əslində, Zero Trust üç əsas prinsip üzərində dayanır:
Heç kimə avtomatik etibar etmə.
Hər müraciəti yoxla və təsdiqlə.
Minimal icazə ver və daim monitorinq et.
Zero Trust-un Əsas Prinsipləri
1. Davamlı Monitorinq və Təsdiqləmə
Zero Trust arxitekturası hesab edir ki, potensial hücumçu həm xaricdə, həm də daxildə ola bilər. Buna görə hər giriş, hər sessiya və hər sorğu təkrar yoxlanılır. Sessiyalar vaxtı bitdikdə avtomatik yenidən autentifikasiya tələb olunur.
2. Ən Az İmtiyaz Prinsipi (Least Privilege Access)
İstifadəçilərə yalnız işini görmək üçün lazım olan icazə verilir. Məsələn, HR şöbəsinin əməkdaşı yalnız HR ilə bağlı sistemlərə daxil ola bilər, digər resurslara çıxış əldə etmir.
3. Cihazların İdarəedilməsi və Təhlükəsizliyi
Zero Trust yalnız istifadəçiləri yox, həm də cihazları izləyir. Şəbəkəyə qoşulmaq istəyən hər cihaz qeydiyyatdan keçməli, antivirus və təhlükəsizlik yeniləmələri ilə uyğun olmalıdır.
4. Mikro-seqmentasiya
Şəbəkə bir böyük blok deyil, kiçik zonalara bölünür. Hər zonaya giriş ayrıca təsdiqlənir. Bu, hücumçuların lateral hərəkət etməsinin qarşısını alır.
5. Çoxfaktorlu Doğrulama (MFA)
Parol təkbaşına kifayət etmir. İstifadəçi əlavə doğrulama – məsələn SMS kodu, mobil tətbiq təsdiqi və ya fiziki təhlükəsizlik açarı ilə də yoxlanılır.
Niyə Zero Trust-a ehtiyac var?
Ənənəvi yanaşmanın problemləri
Bir hücumçu VPN ilə şəbəkəyə daxil olduqda bütün sistemlərə sərbəst giriş əldə edir.
Məlumat artıq yalnız bir data mərkəzdə deyil, bulud və SaaS-larda yerləşir.
Uzaqdan iş və müxtəlif cihazlardan qoşulmalar təhlükə səviyyəsini artırır.
Zero Trust-un Verdiyi Üstünlüklər
Məlumat sızmalarının qarşısı alınır. IBM araşdırmasına görə, məlumat sızmasının orta dəyəri 3 milyon dollardan çoxdur.
Risklər azaldılır. Hər kəsin minimal icazəsi olduğu üçün hücum geniş yayıla bilmir.
Uzaqdan iş təhlükəsiz olur. Əməkdaşlar ofisdən kənarda olsa belə, təhlükəsiz giriş təmin olunur.
Uyğunluq (compliance) asanlaşır. GDPR, HIPAA kimi qanunlara uyğunluq güclənir.
Zero Trust Arxitekturasının əsas texnologiyaları
Zero Trust Network Access (ZTNA): ənənəvi VPN-ləri əvəzləyir, cihaz ilə resurs arasında birbaşa şifrələnmiş əlaqə yaradır.
IAM (Identity and Access Management): istifadəçilərin identifikasiyası və icazələrin idarə olunması.
SIEM (Security Information and Event Management): fəaliyyətlərin izlənməsi və anomaliyaların aşkar edilməsi.
MFA (Multi-Factor Authentication): əlavə doğrulama metodları.
Endpoint Security: cihazların vəziyyətini izləmək və kompromis hallarını aşkarlamaq.
Zero Trust Arxitekturasının Java tətbiqlərinə inteqrasiyası
Hər sorğu JWT ilə yoxlanılır, sadəcə session cookie kifayət etmir.
Mikroservislər bir-birinə avtomatik güvənmir, mTLS və token ilə təsdiqlənir.
İstifadəçilərə yalnız öz işləri üçün lazım olan ən az imtiyaz verilir.
Şəbəkəyə qoşulan cihazlar daim yoxlanır, təhlükəsizlik tələblərinə cavab verməlidir.
MFA (çoxfaktorlu autentifikasiya) ilə paroldan əlavə təsdiq tələb olunur.
API Gateway autentifikasiyanı edge səviyyəsində aparır və servisləri qoruyur.
Bütün fəaliyyətlər SIEM və monitorinq sistemlərində izlənir.
Zero Trust-un Məhdudiyyətləri və Çətinlikləri
Mürəkkəb tətbiq prosesi – Zero Trust sadəcə texnologiya deyil, bütöv bir strategiyadır. Ona görə də mövcud infrastrukturun tam şəkildə uyğunlaşdırılması vaxt və resurs tələb edir.
İlkin yüksək xərc – İdentifikasiya sistemləri, MFA, SIEM, mikro-seqmentasiya və digər texnologiyalar əlavə investisiya tələb edir.
İnteqrasiya problemləri – Mövcud sistemlər və köhnə tətbiqlər (legacy systems) Zero Trust standartlarına uyğun gəlməyə bilər. Onları uyğunlaşdırmaq çətin və bahalı ola bilər.
İstifadəçi təcrübəsinə təsir – Davamlı autentifikasiya və MFA istifadəçilərdə narahatlıq yarada bilər. Əgər balans düzgün qurulmasa, iş prosesləri yavaşlaya bilər.
Mədəniyyət dəyişikliyi – Zero Trust yalnız texnologiya deyil, həm də iş mədəniyyəti tələb edir. Komandaların düşüncə tərzi dəyişməli, hər kəs təhlükəsizlik prinsiplərinə uyğun işləməlidir.
Daimi monitorinq ehtiyacı – Sistem hər zaman izlənməli və yeni təhdidlərə qarşı yenilənməlidir. Bu isə əlavə insan resursu və avtomatlaşdırılmış alətlər tələb edir.
Zero Trust implementasiya mərhələləri
İnfrastrukturun qiymətləndirilməsi – sistemlər, istifadəçilər, cihazlar və risklər xəritələnir.
IAM qurulması – identifikasiya və icazələr idarə olunur, MFA və SSO tətbiq edilir.
Ən az imtiyaz prinsipi – istifadəçilərə yalnız lazım olan səlahiyyətlər verilir (RBAC, ABAC).
Mikro-seqmentasiya – şəbəkə zonalara bölünür, lateral hərəkətlər məhdudlaşdırılır.
Cihaz təhlükəsizliyi – qoşulan cihazlar yoxlanılır, endpoint security tətbiq olunur.
Monitorinq və analitika – SIEM və SOAR vasitəsilə fəaliyyətlər izlənir və anomaliyalar aşkarlanır.
Test və optimizasiya – penetrasiya testləri, istifadəçi təcrübəsi və davamlı auditlə sistem təkmilləşdirilir.
Nəticə
Zero Trust yalnız bir texnologiya deyil, müasir kibertəhlükəsizlik üçün fəlsəfi yanaşmadır. “Heç kimə avtomatik etibar etmə, hər şeyi yoxla” prinsipi ilə qurulan bu model şirkətlərin hücum səthini azaldır, məlumat sızmalarının qarşısını alır və riskləri minimuma endirir.
Rəqəmsal transformasiya dövründə məlumat artıq yalnız bir data mərkəzdə deyil, bulud mühitlərində, uzaqdan işləyən əməkdaşların cihazlarında və müxtəlif tətbiqlərdə saxlanılır. Belə bir şəraitdə ənənəvi “qala və xəndək” yanaşması kifayət etmir.
Zero Trust isə həm biznesin, həm də istifadəçilərin təhlükəsizliyini təmin edən yeni standartdır. Bu gün şirkətlər üçün Zero Trust artıq seçim deyil, məcburiyyətdir – çünki gələcəyin təhlükəsiz rəqəmsal dünyası yalnız bu model üzərində qurula bilər.
